Có nên hay không khi du học quyết định sinh về nước làm việc
Sau 10 năm cống hiến và học tập, Trần Đăng Khoa đã quyết định trở về Việt Nam với không ít hoài nghi. Diễn giả Trần Đăng Khoa cho biết: “Khi tôi quyết định từ bỏ đất nước Singapore, một môi trường học tập và làm việc tốt mà nhiều bạn sinh viên nước ngoài sau khi học xong đều mong muốn được ở lại thì không ít người cho rằng, tôi quá mạo hiểm và có chút… điên rồ
Có nên về nước hay không luôn là một câu hỏi lớn với mỗi du học sinh. Câu hỏi này xuất phát mâu thuẫn du học sinh muốn về làm việc và cống hiến cho đất nước, nhưng môi trường làm việc trong nước liệu có phát huy được năng lực của họ? liệu họ có chọn được 1 vị trí phù hợp? liệu họ có được đãi ngộ xứng đáng?
Bài viết này không cố gắng trả lời các câu hỏi của du học sinh, cũng như không cố gắng đưa ra lời khuyên nên trở về hay không trở về. Bài viết chỉ cố gắng đưa ra phân tích về thực tế cuộc sống các du học sinh đã về nước, phân tích những khó khăn, thuận lợi cũng như chia sẻ kinh nghiệm của các du học sinh đã về nước. Quyết định cuối cùng không ai khác chính là các du học sinh bởi họ, hơn ai khác, hiểu rõ mình cần gì, lo lắng gì, và kì vọng điều gì.
Thực tế cuộc sống của một số du học sinh đã về nước
Thành công có
Xu hướng quay về Việt Nam lập nghiệp đang dần hình thành trong cộng đồng du học sinh. Họ được gọi là “returner” (những người quay trở lại) với những dự án vô cùng sáng tạo, hữu ích cho môi trường làm việc trong nước. Người khởi xướng cho phong trào này có lẽ là anh Lê Hồng Minh, người đã thành lập Vinagame (VNG) vào năm 2004 và dần dần biến nó trở thành công ty kinh doanh thương mại điện tử lớn nhất cả nước. Anh Hồng Minh trước đây là du học sinh tại Úc, chuyên ngành Tài chính.
Cái tên Trần Đăng Khoa (SN 1981) cũng là một “hiện tượng” trong giới trẻ Việt Nam với cuốn sách do anh dịch và đã in “Tôi tài giỏi, bạn cũng thế”. Anh không chỉ được biết đến như một dịch giả mới nổi trong nước mà đằng sau đó là một câu chuyện đến khó tin về anh với những quyết định táo bạo. Hiện nay, anh đang là Chủ tịch Hội đồng quản trị của TGM Corporation – chuyên về lĩnh vực đào tạo và xuất bản nhờ những khóa đào tạo và những quyển sách mang tính hiện tượng.
Diễn giả Trần Đăng Khoa
Diễn giả Trần Đăng Khoa giao lưu với học sinh, sinh viên TP. HCM
Sau 10 năm cống hiến và học tập, Trần Đăng Khoa đã quyết định trở về Việt Nam với không ít hoài nghi. Diễn giả Trần Đăng Khoa cho biết: “Khi tôi quyết định từ bỏ đất nước Singapore, một môi trường học tập và làm việc tốt mà nhiều bạn sinh viên nước ngoài sau khi học xong đều mong muốn được ở lại thì không ít người cho rằng, tôi quá mạo hiểm và có chút… điên rồ. Đơn giản đối với tôi đó là niềm đam mê và sẵn sàng từ bỏ tất cả để theo đuổi ước mơ của mình. Khi tôi đưa ra quyết định và chuẩn bị mọi thứ cho chuyến trở về Việt Nam, một số người thân của tôi đã rất lo lắng, đặc biệt là ba mẹ. Bên cạnh đó, một số bạn bè cũng tỏ vẻ hoài nghi về quyết định của tôi.
Tới nay, rất nhiều những công ty được thành lập bởi các du học sinh về nước như KMS, Greengar, Keewi, Not A Basement Studio, Tiki, Bo Cong Anh, Istart, LuvPrint, Geeky… đã bắt đầu “lên sóng” và mở ra nhiều dịch vụ vô cùng mới mẻ nhưng cũng rất hữu ích. Chẳng hạn như Tiki được biết đến là trang web bán sách trực tuyến uy tín hay Keewi là trang web cho phép bạn chia sẻ thông tin về sự kiện, hội thảo (event) của mình hay Not A Basement Studio lại là công ty được biết đến với những ứng dụng cho điện thoại thông minh…
Thất bại có
Anh Vũ Hùng, cựu sinh chuyên ngành tự động hóa, về nước năm 2006, hiện đang làm tại một công ty cổ phần dầu khí (thuộc Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam – Petro Việt Nam), cho hay điều khiến anh cảm thấy tiếc nhất là không có điều kiện phát huy đúng chuyên môn, sở trường. Được công ty rộng vòng tay tiếp nhận với mức lương tàm tạm, nhưng thay vì được trở thành kỹ sư tự động hóa, anh lại phải làm công việc của chuyên viên marketing, quanh năm bận rộn với những hợp đồng tìm kiếm kêu gọi đối tác.
Chung tâm trạng này, anh Thanh Sơn, chuyên ngành máy công nghiệp về nước năm 2005, cũng cảm thấy có rất nhiều bất ổn khi xin việc làm ở các cơ quan Nhà nước. Chuyên về nghiên cứu máy nên khi đi xin việc ở các trường ĐH, anh được chỉ sang các viện nghiên cứu, khi tới các viện nghiên cứu thì lại không được triển khai những đề tài tâm huyết. Quá chán nản, anh quyết định đứng ra thành lập một công ty chuyên tư vấn du học và tìm kiếm việc làm. Theo anh, xin được học bổng du học đã khó, nhưng việc hoạch định phương hướng khi trở về đối với các cựu sinh còn khó hơn. Anh Thanh Sơn chia sẻ: Ở những cơ quan Nhà nước hoặc các viện nghiên cứu, việc mơ tới tiền lương trả bằng USD là điều quá xa xỉ. Cũng có những doanh nghiệp hoặc tập đoàn trả cho họ mức lương 1.000 USD hoặc hơn thế, nhưng cơ hội thăng tiến không nhiều. Vì vậy đại đa số các cựu sinh “nhảy việc” thường xuyên hoặc ngấp nghé tìm cơ hội việc làm ở các công ty, tập đoàn có 100% vốn đầu tư nước ngoài.
Anh Hoàng Phương, đang công tác tại Petro Việt Nam, cho biết anh về nước năm 2007 sau khi đã hoàn thành chương trình cao học chuyên ngành nhiên liệu sinh học tại Mỹ. Vì đây là một chuyên ngành mới nên anh đã phải gõ cửa rất nhiều công ty mới tìm được nơi đầu quân ưng ý. Tuy nhiên, dù là kỹ sư thuộc loại “hàng độc”, anh vẫn phải trải qua nhiều cửa ải khó khăn, thậm chí nhiều khi bị các đồng nghiệp kèn cựa làm khó. Cùng với đó là chế độ lương bổng quá bèo bọt, đánh đồng. Thu nhập gần 500 USD/tháng, theo anh Phương là mức đãi ngộ không tương xứng với công sức và chuyên môn. Cho nên thời gian tới, anh sẽ chuyển sang làm việc cho một công ty dầu khí của Singapore với mức lương khởi điểm 2.000 USD.
Kết quả khảo sát 350 du học sinh thực hiện bởi công ty nhân sự SHD cho biết:
Trong số du học sinh đã tốt nghiệp, 64% quyết định ở lại nước sở tại để sinh sống và làm việc. 66% trong số du học sinh quyết định ở lại nước sở tại sau khi tốt nghiệp cho rằng, chế độ lương/thưởng tại Việt Nam chưa xứng đáng với công sức, tiền bạc họ đã đầu tư trong quá trình học ở nước ngoài. Vì thế, họ chưa muốn về Việt Nam làm việc sau khi tốt nghiệp.
Đối với nhóm du học sinh đã tốt nghiệp trở về Việt Nam, 87% gặp nhiều khó khăn về yếu tố văn hóa doanh nghiệp, môi trường làm việc tại các doanh nghiệp (đa quốc gia, liên doanh và công ty Việt Nam). 83% chưa hài lòng về chuyện lương, thưởng.
Những lợi thế của du học sinh khi khởi nghiệp ở “nhà”
1. Kiến thức sâu
Được học tập ở nước ngoài với môi trường đào tạo bài bản, nội dung chương trình hiện đại, phương pháp học tiên tiến, đội ngũ giảng viên tâm huyết và chuyên môn cao, các du học sinh tốt nghiệp có trình độ chuyên môn, kiến thức sâu. Ở bất kì quốc gia nào cũng cần những người có kiến thức, kinh nghiệm từ nhiều ngành nghề khác nhau để phát triển nền kinh tế. Vì vậy, đây là lợi thế lớn của các du học sinh khi về nước khởi nghiệp.
2. Tự tin
So với cuộc sống bao bọc của gia đình, du học sinh phải tự xoay xở và sống độc lập từ sớm. Chưa kể đến môi trường học tập yêu cầu tư duy độc lập, kinh nghiệm làm việc thực tế buộc bạn phải học hỏi và trải nghiệm nhiều. Những năm tháng học tập ở nước ngoài sẽ tôi luyện kinh nghiệm quý giá khiến bạn trưởng thành và tự tin hơn trong mọi hoàn cảnh.
Cao Phương Hà, cựu sinh viên đại học Havard, hiện đang là tổng giám đốc Street job Việt Nam tâm sự điều chị học được trong những năm tháng du học chính là thái độ “Can-do attitude”, một sự tự tin nhất định ở bản thân. Không phải kiến thức trên ghế nhà trường hay kinh nghiệm làm việc mà chính sự tự tin tạo cho chị bản lĩnh dám nghĩ dám làm, từ đó đưa ra được những giải pháp cho một vấn đề nan giải.
Anh Hồ Quang Khánh, CEO Cùng mua chia sẻ: “Ăn thua vẫn là liều, bây giờ có học bằng MBA hay bằng nọ bằng kia, học càng nhiều thì phân tích càng nhiều, phân tích càng nhiều thì càng khó làm”. Nhưng cũng cần lưu ý “điểm quyết định sự thành công là ở sự tự tin, nhưng tự tin một cách thái quá thì cũng khó hòa nhập”.
3. Suy nghĩ độc lập
Bạn sẽ dễ dàng nhận thấy sự khác biệt trong phương pháp học tập khi đi du học và học tại Việt Nam. Một trong những điểm khác biệt là sinh viên được yêu cầu tự làm việc và phân tích độc lập. Chẳng hạn, khác với ở Việt Nam, các giáo sư luôn muốn học sinh tự tìm hiểu và phát triển ý tưởng của bản thân nên để giao bài tập nhóm trước. Khi vấp phải vấn đề và đã thảo luận nhóm cặn kẽ, giáo sư mới giải đáp và hệ thống toàn bộ kiến thức chính. Cách học này nhớ bài rất lâu và giúp sinh viên biết vận dụng kiến thức vào thực tế.
Anh Lê Trí Thông, phó tổng giám đốc ngân hàng Đông Á, cựu du học sinh Oxford cho rằng du học không chỉ là kiến thức mà chính là cách suy nghĩ, tiếp cận vấn đề một cách đa chiều và dung hòa, cởi mở. Ở Việt Nam không khuyến khích suy nghĩ độc lập và phát triển cá tính con người, nhưng ở nước ngoài lại rất khuyến khích điều đó. Việc này giúp anh nhận ra không chỉ có một lời giải duy nhất đúng sai hoàn toàn cho một vấn đề. Quan trọng là cách làm sao để dung hòa các lời giải và tìm cách giải quyết hiệu quả nhất
4. Góc nhìn mới
Đi du học, du học sinh sẽ có dịp trải nghiệm nền văn hóa của nhiều quốc gia từ các sinh viên quốc tế, mở rộng mối quan hệ và học cách làm việc trong các doanh nghiệp toàn cầu. Họ cũng có một thuận lợi là được tiếp xúc với những sản phẩm, dịch vụ ở các nước phát triển mà người Việt ở trong nước đang cần. Chính vì nhìn thấy khoảng khác biệt này đã giúp họ thấy được tiềm năng của những sản phẩm đó.
Khóa học “Tôi tài giỏi” chẳng phải là phiên bản Việt của khóa học “I’m gifted” trên thế giới đó thôi. Hay, với kinh nghiệm học tập và làm việc trong môi trường quốc tế, một nhóm bạn đã nhìn ra tầm quan trọng của ngoại ngữ và khả năng hòa nhập trong môi trường làm việc quốc tế mà thành lập khóa học Istart Academy.
Chị Trương Thanh Thủy, CEO Greengar, cựu du học sinh Mỹ đã học được cách nhìn hoàn toàn mới từ những người bạn quốc tế của mình khi đi du học. Chẳng hạn “khi bạn định làm một điều gì đó và một người chạy đến nói với bạn “Đã có người khác làm trước cậu rồi”, thường các bạn Việt Nam sẽ lo lắng, nhưng với những bạn được nuôi dưỡng và lớn lên trong môi trường Mỹ thì sẽ có mong muốn làm tốt hơn nữa”.
Chị Thủy cũng nghĩ những người đánh giá thấp mình là cần thiết vì người ta cho mình thấy được thực tế. Không phải ai cũng có cái nhìn này. Người khác chỉ có thể đánh giá thấp về mình khi người ta nói ra được khuyết điểm của mình. Đó là một cơ hội để bản thân cố gắng nhiều hơn nữa. Một người khởi nghiệp cần phải biết lắng nghe những gì người khác nói. Nhưng điều quan trọng nhất là phải tin vào chính mình.
5. Cọ xát với thực tế
Việc học ở Việt Nam không khuyến khích đầu tư thời gian vào công việc bên ngoài trường học. Tuy nhiên du học có thể coi như một môi trường giả lập trước khi bước vào sự nghiệp. Bạn có thể sử dụng việc học tập trên trường như một phép thử. Chẳng hạn kinh doanh nhỏ, tham gia dự án, tìm lời giải cho một tình huống thực tế…
Anh Hồ Quang Khánh, CEO Vật giá đã làm việc cho quỹ đầu tư Mekong Capital chia sẻ rằng ngoài việc áp dụng được một phần kiến thức trên trường vào công việc, Khánh còn học được cách tổ chức công việc và kỹ năng quản lý đánh giá nhân viên: “Khi tuyển một nhân viên thì người đó phải nhìn thấy được mục tiêu chung của công ty để làm việc.
Trong một công ty thì xu hướng “co cụm” cũng dễ xảy ra, sẽ có tình trạng so sánh phòng ban nọ hơn phòng ban kia. Là người lãnh đạo thì phải luôn hướng họ về một mục tiêu chung của công ty. Không nên đổ tại người Việt như thế này hay thế khác, mà ăn thua là ở cách tổ chức để giúp họ làm tốt nhất”. Chắc chắn những kĩ năng sống còn này đã giúp anh đưa Vật giá phát triển như bây giờ.
Bất kể đi đu học hay học trong nước đều có những lợi thế nhất định, nhưng bạn cần biết trường đại học chỉ là nơi cung cấp những kĩ năng cơ bản cho sự nghiệp sau này. Kiến thức học tập trên trường ngày nay có thể tìm kiếm đầy rẫy trên Internet hay sách báo. Thậm chí bạn có thể mua giáo trình nước ngoài về tự học trên Amazon. Vì vậy điểm mấu chốt là học được cách biến những thứ chưa biết thành đã biết, cách thay đổi và thích nghi cho phù hợp với môi trường làm việc. Vì vậy học ở đâu không quan trọng bằng việc bạn đã học được gì và áp dụng như thế nào.
Khó khăn của du học sinh khi về nước
1. Thiếu hiểu biết về môi trường làm việc tại Việt Nam
Học tập tại tại nước ngoài, du học sinh quen với môi trường làm việc quy củ trong nền kinh tế đã phát triển, do đó khi quay trở lại môi trường làm việc ở Việt Nam, nhiều người không khỏi shock và cảm thấy khó khăn để hòa nhập. Điều này đã đẩy nhà tuyển dụng vào tình thế tiến thoái lưỡng nan. Họ e ngại giao những vị trí cấp cao yêu cầu kinh nghiệm cho du học sinh, đồng thời đắn đo khi quyết định nhận du học sinh vào những vị trí thấp bởi lo sợ mức lương không tương xứng sẽ không giữ chân nhân viên lâu dài.
Chị Cao Phương Hà, tổng giám đốc Street Job từng là cựu du học sinh Havard ngành MBA. Sau 14 năm học tập và làm việc ở nước ngoài, chị quyết định quay về Việt Nam lập nghiệp. Chị Hà chia sẻ sau khi thử sức công việc ở một công ty truyền thông hơn 2 tháng, chị nhận ra văn hóa quản trị quá khác biệt khiến chị cảm thấy gò bó nên quyết định ra đi. Thậm chí mãi sau này khi đảm nhận vị trí cấp cao ở Street Job, chị vẫn gặp khó khăn trong việc thay đổi cho phù hợp với môi trường làm việc. Theo Phương Hà, môi trường làm việc ở nước ngoài, cụ thể là các nước châu Âu có đôi chút khác biệt. Văn hóa công ty phân biệt rạch ròi giữa công việc và đời sống cá nhân trong khi ở Việt Nam, nhân viên chia sẻ với nhau mọi chuyện như người một nhà. Chính điều này đã khiến chị bị đánh giá là “xa cách nhân viên”.
2. Kì vọng quá cao về công việc khởi điểm
Tấm bằng chuyên ngành, CV rạng ngời và kinh nghiệm thực tập, làm việc tại nước ngoài là những điều khiến du học sinh tự hào. Nhiều du học sinh kỳ vọng cao vào mức lương và vị trí quản lý khi tìm việc trong khi sinh viên tại Việt Nam thực tế hơn và chấp nhận xuất phát điểm thấp.
Lời khuyên của Tuấn Nguyễn, cựu du học sinh Thụy Sĩ ngành quản lý khách sạn cho bạn: Hãy bắt đầu từ vị trí thấp, lắng nghe và học hỏi những người đi trước để hoàn thiện kĩ năng của mình. Bạn không thể trở thành quản lý nhà hàng nếu bạn không hiểu rõ công việc của nhân viên tiếp tân, bồi bàn. Một vị trí thấp sẽ giúp bạn hiểu nhân viên của mình khi trở thành quản lý, đồng thời cho bạn thời gian làm quen và thay đổi phù hợp với môi trường làm việc tại Việt Nam
3. Bằng cấp quốc tế không phù hợp với công việc
Du học sinh thường nghĩ rằng những kiến thức và kinh nghiệm học được trong sách vở là quan trọng nhất, được sử dụng nhiều nhất trong công việc. Nhưng thực tế không phải vậy.
Anh Hồ Quang Khánh, CEO Cùng mua, cựu du học sinh Canada ngành MBA chia sẻ trên Vietnamnet: thành công đến từ yếu tố con người chứ không phải kiến thức học được khi đi du học. Anh Khánh đã thấy rất nhiều người học xong MBA nhưng không sử dụng được bằng cấp của mình trong ngành quản lý.
Chị Hà, tổng giám đốc Street job chia sẻ từ kinh nghiệm của một du học sinh và một nhà tuyển dụng chuyên nghiệp: nhiều công ty hiện nay thật sự không quan tân đến việc bạn đến từ đâu khi mới ra trường. Quan trọng là thái độ học hỏi, sự tự tin, kĩ năng tư duy độc lập và kinh nghiệm làm việc. Tốt nghiệp từ một trường danh giá chắc chắn sẽ làm CV của bạn nổi bật nhưng không phải là yếu tố quyết định đến việc nhà tuyển dụng sẽ lựa chọn bạn.
Cùng Danh Mục:
Liên Quan Khác
Leave a Reply